D

eze verhalen behoren tot de meest complexe in de journa­listiek. Ten eerste ligt het bewijs niet bepaald voor het oprapen. Vaak is het moeilijk om precies te achterhalen wat er is gebeurd, omdat de beschul­digden en melders (of slachtoffers) vaak tegengestelde verhalen hebben. Melders willen meestal anoniem blijven uit angst voor repercussies of uit schaamte. Journalisten moeten daarom elk detail verifiëren bij meerdere bronnen en onderbouwen met een (digitale) paper trail, zoals appjes, agenda’s en mails. Pas als er sprake is van patronen, van herhaaldelijk grensover­schrijdend gedrag, tekent zich een verhaal af. 

Daarbij blijft het onderzoeksteam – inclusief de leidinggevenden – elkaar kritisch bevragen en zoeken naar nuances om een tunnelvisie te ver­mijden. Jour­nalisten moeten de gebeurtenissen heel precies weer­geven en de inter­pretaties zorgvuldig afwegen, want er staat veel op het spel voor de betrokkenen. Niet in de laatste plaats voor de beschuldigde.

Maatschappelijk debat

Het grootste dilemma bij deze jour­nalistiek is de privacygevoeligheid. Weegt het maatschappelijke belang van publicatie zwaarder dan de mogelijke persoonlijke schade voor betrokkenen?

Hoewel de redactie zoekt naar bredere verbanden (waar faalt het sys­teem?), en niet uit is op het laten rollen van koppen, wordt dat door sommigen wel zo gepercipieerd. Bij DWDD legde de krant de nadruk op de ongezonde werksfeer, waardoor tientallen werknemers ziek uitvielen. Bij NOS Sport lag het accent bij een verziekte werkcultuur waarbinnen medewerkers te maken kregen met pesterijen, seksisme en buiten­sluiten. Dit kon jarenlang voortduren.

In beide gevallen waren leiding­gevenden op de hoogte, maar werd er niet ingegrepen. Hoe die mechanismen werken, wilde de redactie blootleggen omdat we ervan overtuigd zijn dat ze een bijdrage leverden aan het maatschap­pelijk debat over grensover­schrijdend gedrag. Het excuus ‘we spelen de Champions League’ – dat bij DWDD werd gebruikt – wordt ook elders van stal gehaald. Een cultuur waarin seksistische grappen en grensover­schrijdend gedrag kunnen floreren en vrouwen die hiervan melding doen niet serieus worden genomen, fungeert eveneens als spiegel voor talloze andere werkplekken. 

Het is echter vrijwel onmogelijk om de persoonlijke schade voor de beschul­digden helemaal te beperken. Als de aantijgingen vaag blijven, wordt bijkans iedereen verdacht gemaakt. Het is onvermijdelijk dat personen herleid­baar zijn of bij naam worden genoemd. 

Onderzoek

Na elk verhaal over grensoverschrijdend gedrag stromen nieuwe tips binnen. De redactie gaat niet overal blindelings achteraan. Vooraf stellen we een aantal vragen: gaat dit over een nieuw soort grensover­schrijdend gedrag of speelt het zich af in een onverwachte sector? Worden meldingen niet opgepakt, is er sprake van een doofpot? En weegt open­baarmaking op tegen de eventuele persoonlijke schade?

Regelmatig besluiten we geen onderzoek in te stellen. Soms heeft een kwestie meer weg van een arbeids­conflict dan van een maatschap­pelijke misstand. Wat ook gebeurt: een instantie doet zelf al onder­zoek naar een medewerker, waardoor de journa­listieke noodzaak om tegels te lichten zienderogen vermindert. En soms is op voorhand duidelijk dat een verhaal vooral een bekend patroon bevestigt en geen nieuwe bijdrage aan het maatschap­pelijk debat oplevert. 

Zo’n nieuw verhaal werd vorig jaar wel verteld over Wim Hof, de gezondheids­goeroe die zijn toenmalige gezin jarenlang onderwierp aan fysieke en psychische agressie. Voor de redactie was doorslag­gevend dat het artikel inzicht biedt in een breed maatschap­pelijk probleem dat zich vaak aan het zicht onttrekt: huiselijk geweld.